Samenwerken met school: Hoe creëer je een goed netwerk rondom je hoogbegaafde kind?
Als ouder van een hoogbegaafd kind wil je het beste voor je kind, zowel thuis als op school. Maar samenwerken met school kan soms uitdagend zijn. Niet alle leerkrachten en scholen hebben voldoende ervaring of kennis over hoogbegaafdheid, en dat kan leiden tot misverstanden of zelfs frustratie. Ook kan het zijn dat de samenwerking goed verloopt, maar dat je als ouder toch het gevoel hebt dat je regelmatig weer aan de bel moet trekken, omdat het niveau alweer niet passend lijkt te zijn.
Toch is een goede en open samenwerking essentieel om een stimulerende en ondersteunende omgeving te creëren waarin je kind kan floreren. In dit artikel delen we praktische tips om samen met school een sterk netwerk rondom je hoogbegaafde kind op te bouwen.
Bij alles wat geschreven is, kan je de Zelfdeterminatietheorie voor motivatie van Deci en Ryan in je achterhoofd houden. Deze theorie stelt dat mensen drie basisbehoeften hebben, namelijk een gevoel van autonomie, een gevoel van verbinding/relatie en een gevoel van competentie. Vervulling van deze drie behoeften is een voorwaarde om gemotiveerd te blijven. Dit betekent dat iemand eigen invloed (autonomie) wil ervaren, een positieve verbinding wil voelen en het gevoel wil krijgen dat hij of zij competent is voor hetgeen dat gevraagd is. Door bewust te zijn van deze behoeften van de ander kan je je gesprek anders insteken. In veel gevallen zullen ouders zelf ook hoogbegaafd zijn en daarmee snellere denkstappen zetten dan het gros van de andere betrokkenen. Bovendien zullen ze op voorhand alles al overdacht hebben en zelf al met allerlei oplossingen kunnen zijn gekomen. Door je bewust te zijn van wat je onbedoeld en onbewust kan oproepen in de ander blijft je gesprek bij de kern van het verhaal: je kind. Anders ligt het risico op de loer dat er steeds meer patronen (zowel vanuit school als ouders) de overhand gaan krijgen, wat de samenwerking vertroebelt. De Zelfdeterminatietheorie kan tevens helpend zijn om te gebruiken als analyse na een moeizaam gesprek. Heb ik de leerkracht het idee gegeven dat hij of zij niet competent is? Heb ik voldoende ruimte gegeven aan de eigen ideeën van school? Heb ik me ingezet voor een positieve verbinding? Wat ligt binnen mijn cirkel van invloed om de volgende keer anders te doen? Zoek ook de oplossing bij jezelf en leg het niet alleen bij de ander (hoe begrijpelijk ook). Dat zorgt met name voor een hoop frustratie en geeft de ander meer macht dan in werkelijkheid het geval is.
1. Start met een open en positieve houding
De eerste stap in een succesvolle samenwerking is een open en constructieve houding. Stel jezelf voor als een partner van de school: iemand die samen met de leerkrachten wil werken aan de ontwikkeling van je kind. Laat zien dat je vertrouwen hebt in hun intenties en expertise, ook al merk je misschien dat er hiaten in hun kennis zijn. Wees je er van bewust dat wat voor jou als ouder heel logisch lijkt niet per definitie logisch of haalbaar is in de ogen van een ander. Blijf nieuwsgierig naar de andere kant en koppel dit aan de informatie die jullie als ouders zelf hebben. Een positieve start legt de basis voor een prettige samenwerking.
Tip: Begin gesprekken met een focus op het welzijn van je kind en vermijd verwijten of een defensieve toon. Stel bijvoorbeeld vragen zoals: "Hoe kunnen we samen mijn kind het beste ondersteunen?" En sta hierbij ook stil bij wat je van de ander verwacht. Een hoogbegaafd kind vereist over het algemeen extra ondersteuning. Begrip hebben voor de extra belasting die dit oplevert bij school en leerkrachten werkt vaak verbindend. Zoals jij zelf graag gezien en gehoord wordt, is dit voor de anderen aan de andere kant van de tafel vaak ook het geval. Vanuit verbinding en positieve intenties kan er vaak constructiever worden gewerkt met elkaar.
2. Begrip tonen voor uitdagingen van de leerkracht
Veel leerkrachten willen graag het beste voor hun leerlingen, maar ze werken vaak met volle klassen en beperkte middelen. Laat zien dat je begrijpt dat het aanpassen van onderwijs aan een hoogbegaafd kind extra inspanning kan vragen. Probeer samen te zoeken naar praktische oplossingen die haalbaar zijn binnen de mogelijkheden van de school. Kijk hierbij ook of er bepaalde moeilijkheden op te vangen zijn door zelf buiten schooltijd iets voor je kind te regelen (bijv. een fysieke uitlaatklep bij teveel motorische onrust, een peergroep bij behoefte aan peercontact, een hulpverlener voor het welzijn van je kind, of laagdrempelig uitdagende dingen thuis aanbieden, naar musea gaan).
Voorbeeld: Stel eventueel voor om zelf verrijkingsmateriaal aan te leveren of je aan te sluiten bij een ouderraad om meer aandacht voor hoogbegaafdheid op de schoolagenda te krijgen.
3. Informeer en ondersteun waar nodig én naar behoefte
Niet alle scholen hebben dezelfde kennis over hoogbegaafdheid. Het kan helpen om informatie aan te bieden die specifiek betrekking heeft op je kind. De manier waarop dit gebracht wordt, is essentieel (zie onder). Probeer altijd de samenwerking voor ogen te houden. Wanneer het gevoel van overtuigen en bewijzen bij ouders óf school overheerst, gaat er al iets mis in de communicatie. De vraag is of afspraken die in dat licht zijn gemaakt voldoende tot hun recht gaan komen. Soms sta je echter voor je gevoel met je rug tegen de muur en lijkt het alsof er niets mogelijk is. Dan kan het helpen om wel consensus te krijgen over dat er een visieverschil bestaat en wat dat betekent. Wanneer beide partijen bereid zijn om nieuwsgierig te blijven naar het beeld van de ander, dan hoeft dit niet tot moeizame gesprekken te leiden, maar kan het ook juist een breder beeld van het kind opleveren. Mocht dit laatste echter niet het geval zijn en voel je je als ouder alleen staan, probeer dan hulp in te schakelen van een professional met verstand van hoogbegaafdheid. Diegene kan zowel ouders als school van de juiste informatie voorzien omtrent de samenwerking met school en het welzijn van het kind.
Informatie die je als ouder zelf kan inbrengen, kan variëren van tips die thuis goed werken tot literatuur over hoogbegaafdheid of suggesties voor in de klas. Wanneer je meer wil bespreken over behoeften van je kind die het lesaanbod of de lesvorm doen veranderen, bijvoorbeeld bij differentiatie (compacten of verrijken) of het hanteren van een top-down manier van leren, bedenk dan dat je je op het terrein van de leerkracht of school zelf bevindt. Geef de ander ruimte voor de eigen expertise, terwijl je de behoeften of zorgen bespreekt.
Belangrijk: Vermijd om als "expert" over te komen; presenteer de informatie als hulpbron die de leerkracht kan ondersteunen. Breng het bovendien als een optie voor de leerkracht. Vertel bijvoorbeeld dat je je als ouder al in vele zaken hebt verdiept en dat je de informatie graag wil delen als daar behoefte naar is. Hoewel het belangrijk is dat er op alle scholen voldoende kennis en informatie beschikbaar is over hoogbegaafdheid, is het even zo belangrijk dat er sprake is van ‘willingness to learn’.
4. Probeer duidelijke afspraken te maken
Samenwerking met school wordt gemakkelijker wanneer er heldere afspraken zijn en iedereen weet wat er besproken is of verwacht wordt. Over het algemeen werken scholen vaak al met een handelingsplan of ontwikkelingsplan waarin afspraken worden vastgelegd, zoals:
Welke aanpassingen er in de klas worden gedaan (bijvoorbeeld verrijkingsmateriaal).
Hoe regelmatig evaluatiemomenten worden ingepland.
Hoe de communicatie tussen school en ouders verloopt.
Wanneer hier door ouders teveel het voortouw in wordt genomen, kan dat als vervelend worden ervaren. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak ook snel denkende en vooruitdenkende ouders die daarmee ook op de troepen vooruit kunnen lopen. Wees je dus bewust van het moment dat je het vraagt en ook hoe je het vraagt. Uitspreken dat je het prettig vindt om nog eens na te lezen welke afspraken er precies zijn gemaakt, roept namelijk iets heel anders op.
Tip: Het liefst is er regelmatig een moment om de voortgang te bespreken, bijvoorbeeld één keer per kwartaal. Dit voorkomt dat problemen zich opstapelen of dingen te lang blijven liggen. Wees niet te bang om zaken bespreekbaar te maken, ook tussendoor, maar kijk ook naar hoe groot je het maakt. Even benoemen dat je kind deze week minder in zijn of haar vel zit zonder daar iets verder mee te moeten, kan er ook voor zorgen dat een leerkracht de voelsprieten weer even extra uitzet.
“Een goede samenwerking met school gaat niet alleen over een goede communicatie tussen volwassenen, maar ook over het betrekken van je kind. ”
5. Betrek je kind in het proces
Een goede samenwerking met school gaat niet alleen over een goede communicatie tussen volwassenen, maar ook over het betrekken van je kind. Vraag hoe je kind zich voelt over de situatie op school en welke ideeën hij of zij heeft. Dit kan waardevolle inzichten bieden en het gevoel van autonomie en betrokkenheid versterken.
Voorbeeldvragen aan je kind:
"Wat vind je leuk op school, en wat niet?"
"Hoe zou je willen dat je dag op school eruitziet?"
“Als jij een dag de baas was van de school, hoe zo de dag er dan uitzien?”
Door je kind actief te betrekken, laat je zien dat zijn of haar mening telt en kun je deze input meenemen in gesprekken met school.
6. Zoek externe ondersteuning indien nodig
Als het lastig blijft om op één lijn te komen met de school, kan externe ondersteuning een verschil maken. Denk aan:
Het inschakelen van een onderwijsadviseur met expertise in hoogbegaafdheid.
Het zelf inschakelen van een hoogbegaafdheidsspecialist (bijv. een psycholoog/orthopedagoog of coach).
Het aanvragen van een officiële begeleiding via school door bijvoorbeeld een specialist hoogbegaafdheid.
Het bespreken van de mogelijkheden met een bovenschoolse voorziening of samenwerkingsverband.
Soms kan een meer neutrale, deskundige derde partij helpen om gesprekken in goede banen te leiden en oplossingen te vinden die voor iedereen werken. Bovendien kan een gesprek op school met vele andere partijen nogal intimiderend voelen voor ouders. Hoewel iedereen aanwezig is met de beste bedoelingen voor het kind kan het lastig voelen om iemand over je kind te horen praten terwijl diegene het kind niet eens kent. In eerste instantie is kleinschalig overleg vaak het fijnst. Wanneer gesprekken meer betrokkenen krijgen, kan het voor ouders ook prettig zijn dat ze zich niet alleen voelen staan in zo’n gesprek. Wees je er van bewust dat jij als ouder ook alle recht hebt op het meenemen van een externe professional.
Advies: Als er na vele pogingen en meerdere betrokken partijen nog altijd moeizame gesprekken en weinig veranderingen plaatsvinden, dan is de vraag of er nog een constructieve samenwerking mogelijk is. Bedenk dan of dit de plek is die past bij jullie en jullie kind. Hoewel dit een moeilijke beslissing is om te nemen, kan een verandering van omgeving voor iedereen een nieuwe kans geven.
7. Vier successen samen
Samenwerken met school is een proces dat tijd en energie vraagt. Het kan helpen om samen de kleine successen te vieren, zoals een goed verlopen project of een positieve verandering in het gedrag van je kind. Dit versterkt de band met school en houdt de motivatie hoog om samen te blijven werken. Spreek je waardering uit voor de inzet van de betrokkenen en laat merken dat je ze ziet en wat hun inzet voor jullie kind betekent.
Tot slot
Een open en positieve houding betekent op geen manier dat je je niet mag uitspreken over je kind of je mond steeds maar moet houden. Jij bent over het algemeen als ouder degene die het welzijn van je kind het beste kan inschatten. Blijf dus juist spreken in het belang van je kind! Verwacht niet dat school er zelf wel mee komt, want dit is helaas vaak niet het geval. Ook betekent het niet dat je niet mag laten zien wat het met je als ouder doet. Het is voor buitenstaanders vaak niet in te schatten wat de gevolgen voor thuis zijn als het op school niet lekker loopt. Wanneer je vanuit je eigen gevoel spreekt en laat zien waarom deze zorgen en behoeften zo hoog zitten, kan dit ook meer begrip en compassie opleveren.
Een open en positieve houding betekent wél dat je je beste beentje voorzet om samen met de andere betrokkenen een zo goed mogelijk team te vormen, waarin iedereen wordt gerespecteerd.
Een sterke samenwerking met school is niet altijd vanzelfsprekend, maar met geduld, begrip en een positieve instelling kun je veel bereiken. Jij kent je kind het beste, en de leerkrachten kennen het schoolsysteem. Bovendien zijn zowel jullie als ouders als de leerkracht intensief betrokken bij het leven van jullie kind. Door elkaars expertise te combineren en positief met elkaar om te gaan, kun je een omgeving creëren waarin je kind geen last ervaart van de spanningen tussen ouders en school, maar zich door alle partijen begrepen en gesteund voelt.
Heb je vragen of wil je meer weten over hoe je je kind en school kunt ondersteunen? Neem gerust contact op met ons – we denken graag met je mee!
“It takes a village to raise a child.”