Hoe je hoogbegaafde kinderen ondersteunt bij top-down leren: Tips voor ouders
Hoogbegaafde kinderen denken anders en leren graag op hun eigen manier, waarbij een top-down benadering vaak effectief is.
Dit betekent dat ze graag eerst het grote geheel zien voordat ze zich verdiepen in de details, niet alleen vanwege de vorm maar net zoveel vanwege hun eigen mogelijkheden hierin. Doordat er wordt gestart met de meer complexe, abstracte begrippen wordt direct aanspraak gedaan op uitdaging en nieuwsgierigheid. Bovendien zijn hoogbegaafde kinderen vaak sterk in het snel doorzien van onderlinge verbanden en hebben ze niet alleen behoefte aan overzicht, maar zijn ze vaak ook snel in staat om overzicht te ontwikkelen. Ook ligt de nadruk bij een top-down methode op de betekenis en het doel van de te leren kennis, wat motivatie en betrokkenheid kan vergroten. Geen overbodige luxe bij kinderen met een grote behoefte aan autonomie. Deze behoefte kan bovendien nog meer worden vervuld door een hoogbegaafd kind eigenaarschap te geven over hun eigen leerproces. Ze kunnen dan zelf bepalen welke stappen er nodig zijn om tot hun einddoel te komen. Dit bevordert dan ook nog het kritisch en creatief denken.
Op school wordt er echter veelal gebruik gemaakt van een bottom-up manier van leren, waarbij details en subdoelen eerst worden geleerd om vervolgens het einddoel te bereiken. En hoewel dit oneerlijk voelt, is een top-down methode voor de meeste leerlingen te overvragend. Toch verdienen ook hoogbegaafde kinderen een wijze van leren die bij hen aansluiten.
Als ouder wil je echter natuurlijk het beste voor je kind en wil je graag hun leerervaring verrijken. Om ze zoveel mogelijk te kunnen ondersteunen bij hun leerproces, volgen hierna enkele tips om de top-down manier in het dagelijks leven en leren te integreren.
1. Begin met de Grote Lijnen
Hoogbegaafde kinderen willen vaak begrijpen waarom iets belangrijk is voordat ze zich erin verdiepen. Geef ze eerst een overzicht van wat ze gaan leren en waarom het relevant is. Bijvoorbeeld:, als je kind geïnteresseerd is in de ruimte, bespreek dan eerst het universum als geheel voordat je ingaat op de details. Dit kan hen helpen om gemotiveerder te raken en beter te begrijpen hoe de details in het grotere geheel passen. Begin met het overzicht, voeg de belangrijkste concepten toe, zet het in de bredere context en koppel het aan al bekende informatie.
Tip: Gebruik mindmaps of andere visuele ondersteuning om de grote lijnen van een onderwerp te schetsen. Deze visuele hulpmiddelen kunnen helpen om de verbanden tussen verschillende concepten te zien. Zie het als een kapstok waar alle informatie onder kan worden geordend en ook gemakkelijk de samenhang kan worden ontdekt.
2. Stimuleer Zelfstandig Onderzoek
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een sterke drang naar autonomie in hun leerproces. Moedig hen aan om zelfstandig op onderzoek uit te gaan en hun eigen vragen te stellen. Wat weet je al wel, wat weet je nog niet en wat wil je daar graag van ontdekken? Dit helpt hen niet alleen om dieper te leren, maar ook om hun nieuwsgierigheid en kritische denkvaardigheden te ontwikkelen. Bovendien leidt het ertoe dat ze op zoek gaan naar hetgeen ze nog niet weten en waar hun interesse naar uit gaat.
Tip: Geef hen toegang tot betrouwbare bronnen zoals boeken, wetenschappelijke tijdschriften en educatieve websites. Help iets oudere kinderen ook bij het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden, zoals het beoordelen van de betrouwbaarheid van informatie en websites. Laat je kind kritisch nadenken over welke kennis al beschikbaar is en welke informatie nog onbekend is. Van daaruit kunnen ze bepalen wat ze willen leren en onderzoeken. Zo laat je je kind zijn of haar eigen leerroute bepalen en ontdekken wat hen het meest interesseert. Ook krijg je informatie over de aanpak die je kind hanteert, de vaardigheden waarover ze beschikken (of juist nog niet) en de soort informatie waar zijn of haar interesse naar uit gaat.
3. Creëer Uitdagende Leermogelijkheden
Hoogbegaafde kinderen kunnen zich snel vervelen als de leermaterialen te eenvoudig zijn. Zorg ervoor dat de opdrachten uitdagend genoeg zijn om hun intellectuele capaciteiten te stimuleren. Dit kan betekenen dat je ingewikkelde concepten op kindniveau introduceert of dat je hen vraagt om complexe problemen op te lossen.
Tip: Bied variatie aan in het aanbod per thema. Wissel tussen ergens diep op in gaan of juist de breedte van een onderwerp ontdekken. Probeer zoveel mogelijk vanuit het geheel te starten bij uitleg. Door verschillende vormen, niveaus en materialen aan te bieden, kan een kind aansluiten bij hetgeen hen inspireert en motiveert. Laat oudere kinderen zelf antwoorden bedenken op de vragen of het hoe en waarom achter een principe. Dit helpt ze het onderwerp eigen te maken, hiaten in hun kennis te ontdekken en hun kritische denken actief in te zetten.
“Het opvoeden van een hoogbegaafd kind is een prachtige reis vol ontdekkingen, maar kan soms ook uitdagend zijn.”
4. Gebruik Praktische Voorbeelden
Het verbinden van leerstof met real-life situaties helpt je kind om de relevantie ervan te zien en maakt het leren leuker en makkelijker toepasbaar. Door de informatie in een context te plaatsen, wordt het makkelijker om de samenhang met andere zaken te zien. Ook kan je als ouder regelmatig refereren aan dingen die ze eerder hebben geleerd en gezien om zo weer een bredere context te creëren.
Tip: Betrek je kind bij dagelijkse activiteiten zoals koken (chemie en wiskunde) of tuineren (biologie en natuurkunde). Laat je kind zien hoe de te leren kennis wordt toegepast in de echte wereld. Op die manier krijgt de inhoud echte lading.
5. Bevorder Creatief Denken
Creativiteit is vaak een belangrijk aspect van hoogbegaafdheid. Geef je kind de ruimte om creatief te denken en te experimenteren met nieuwe ideeën. Dit kan hen helpen om hun unieke talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Als ze een idee hebben, kunnen ze vervolgens de stappen bepalen die nodig zijn om het te bereiken.
Tip: Moedig hen aan om deel te nemen aan creatieve activiteiten zoals schrijven, tekenen, muziek maken of programmeren. Bied uitdagingen die hen uitnodigen om buiten de gebaande paden te denken.
6. Moedig Reflectie aan
Reflectie helpt kinderen om dieper na te denken over wat ze hebben geleerd en hoe ze dit kunnen toepassen. Zeker bij de iets oudere kinderen is dit mooi om toe te passen. Probeer hierbij ook aandacht te besteden aan hun eigen ervaring, mening en gevoel. Dit helpt ze in het ontwikkelen van hun zelfbeeld en het leren kennen van hun eigen interesses, krachten en uitdagingen. Doordat ze meer taal geven aan hun belevingen kunnen kinderen hun eigen gevoelens hierbij ook steeds beter plaatsen. Dit ondersteunt ze bij het reguleren van moeilijke emoties en het communiceren van hun behoeften met hun omgeving. Bovendien helpt reflectie ze bij het aangaan van nieuwe uitdagingen en leren ze steeds beter wat ze nodig hebben in het proces.
Tip: Bespreek wat ze hebben geleerd en hoe de nieuwe kennis hen helpt bij het begrijpen van andere onderwerpen. Vraag je kind om hun denkproces en leerervaringen te delen. Probeer bij oudere kinderen ook te kijken naar het proces dat ze hebben doorlopen, zodat ze deze ervaring mee kunnen nemen naar een volgende keer.
7. Herhaal en verdiep de informatie
Begin bij het leren van nieuwe toevoegingen van informatie weer opnieuw vanuit het geheel. Hang de informatie direct op aan het juiste kapstokje. Verdiepende informatie komt op die manier direct op de juiste plek terecht en het biedt daarbij de uitgelezen kans om de al bestaande informatie te herhalen en te automatiseren zonder dat steeds hetzelfde onderwerp besproken hoeft te worden.
Tip: Maak hierbij gebruik van de visuele hulpmiddelen die zijn opgesteld. Door taal en beeld aan elkaar te koppelen, wordt de informatie gemakkelijker opgeslagen. Bovendien schetst het gelijk weer de context die helpend is in het top-down denken.
Conclusie
Bij top-down leren wordt dus eerst gericht op het grote geheel alvorens over te gaan op de details. Ons onderwijssysteem is echter juist bottom-up ingericht, waarbij details en subdoelen eerst worden geleerd om vervolgens het einddoel te bereiken. Hoogbegaafde kinderen leren graag op een top-down manier en hebben dus juist de behoefte om op voorhand te weten waar ze uit moeten komen (einddoel). Door de nieuw te verwerven informatie te koppelen aan het geheel, het te plaatsen in een praktische context en ze het nut ervan te laten inzien, wordt het voor een hoogbegaafd kind makkelijker om het eigen te maken. Bovendien zijn ze vaak meer gemotiveerd, omdat ze beter begrijpen waarom het nodig is om de kennis op te doen. Als ouder kan je je kind hierin ondersteunen op de hierboven beschreven manier. Ook wanneer het gaat om schoolse zaken kan het helpend zijn om thuis de top-down methode toe te passen.
Laatste tip! We realiseren ons dat het implementeren van deze methode veel kan vragen van ouders (naast de nodige frustratie dat het onderwijs anders is ingericht). Zeker in het drukke leven van tegenwoordig is het daarom extra belangrijk om zelf ook vanuit het grotere geheel te bepalen welke tip of aanpak je zelf wil gaan hanteren. Elke stap is er één en je kind heeft er hoe dan ook baat bij dat je als ouder op een betrokken wijze probeert aan te sluiten bij zijn of haar behoefte.